“Περί σεβασμού”, της Λητώς Δρακοπούλου, Φιλολόγου

Στο κείμενό της "Περί σεβασμού" η συνάδελφος Λητώ Δρακοπούλου πραγματεύεται ένα θέμα ιδιαίτερα ενδιαφέρον και επίκαιρο, αφού ο σεβασμός αποτελεί διαχρονικά θεμέλιο λίθο των διαπροσωπικών σχέσεων, όχι μόνο στο σχολείο, αλλά και σε κάθε κοινωνική ομάδα, από την πιο μικρή ως τη μεγαλύτερη.

Στο λεξικό διαβάζουμε ότι “σεβασμός” μεταξύ άλλων, είναι ο τρόπος συμπεριφοράς που φανερώνει αναγνώριση της αξίας, της προσωπικότητας, της ιδιαιτερότητας του άλλου. Γι’ αυτή τη διάσταση της έννοιας του σεβασμού θα ήθελα να μιλήσω.

Η λέξη μπορεί να ακούγεται «βαριά»-ίσως «παρωχημένη»[1] υπό την έννοια ότι κάθε τόσο κατακλυζόμαστε από νεολογισμούς, λέξεις δηλαδή που έχουν πρόσφατα μπει στο λεξιλόγιό μας και στην καθημερινότητά μας, οπότε κάποιος ενδεχομένως θα χρησιμοποιούσε τη λέξη «ενσυναίσθηση»[2] για να εκφράσει αυτό που θα ήθελα εγώ να πω μιλώντας για «σεβασμό».

Αυτό που παρατηρώ να συμβαίνει γύρω μας, είναι άνθρωποι – άτομα που δείχνουν να μην αντιλαμβάνονται την ύπαρξη των άλλων, να μην ακούνε τα λόγια των άλλων, να μην παίρνουν υπόψη τους τις ανάγκες ή την «κατάσταση» των άλλων. Και όλα αυτά συμβαίνουν όχι στην απομόνωση, αλλά στον συγχρωτισμό[3] με τους άλλους. Κοντολογίς νιώθω ότι ο καθένας μας βρίσκεται στον «κόσμο του» ζώντας μέσα στον κόσμο. Είναι σαν ο εαυτός μας να είναι τόσο πολύ σημαντικός που δεν έχουμε υπομονή να ασχοληθούμε με τον άλλο. Ενδεικτικό είναι το πώς μιλάμε μεταξύ μας. Ο ήχος της δικής μας φωνής καλύπτει κάθε άλλη φωνή μέσα στο μυαλό μας.

Γιατί όμως τα λέω όλα αυτά σε ένα blog που σχετίζεται με το σχολείο, τους μαθητές, τους δασκάλους και τις μεταξύ τους σχέσεις; Σε αυτόν τον μικρόκοσμο που είναι το σχολείο, δε θα μπορούσε αυτό που συμβαίνει στην κοινωνία να μένει έξω από την σχολική κοινότητα. Άλλωστε, το σχολείο αποτελεί τον καθρέφτη της κοινωνίας. Σε ένα μικρό σχετικά δείγμα αναπτύσσονται όλα εκείνα τα φαινόμενα που παρατηρούμε στον χώρο έξω από τη σχολική «περίφραξη». Ας γίνω όμως πιο συγκεκριμένη. Ας περάσω δηλαδή από τις γενικές διαπιστώσεις στο βίωμα. Έχω επίγνωση βέβαια ότι μιλώ από τη δική μου υποκειμενική θέση και ματιά.

Όταν χτυπά το κουδούνι και ανεβαίνουμε τις σκάλες, έχω νιώσει αρκετές φορές ότι πρέπει να προσέχω πολύ, γιατί για πολλά παιδιά είμαι «αόρατη», που σημαίνει ότι δε θα τροποποιήσουν την κλίση του σώματός τους ώστε να μη με παρασύρουν. Στην είσοδο, στην αίθουσα ή και πριν από αυτήν στη συνάντηση με μαθητές, το αυτονόητο καλημέρισμα δεν είναι καθόλου αυτονόητο. Στη συνέχεια, το ξεκίνημα του μαθήματος δε γίνεται «φυσικά». Πρέπει, δηλαδή, να υπενθυμίσεις στους μαθητές ότι το διάλειμμα τελείωσε και άρα πρέπει να σταματήσουν τις μεταξύ τους δυνατές, σαν να βρίσκονται στην αυλή, ομιλίες. Πολλές φορές αναγκαζόμαστε να μετακινήσουμε παιδιά από το θρανίο που κάθονται για την καλύτερη λειτουργία της τάξης. Ακούω, λοιπόν, έκπληκτη στην ευγενική παρότρυνση «Σε παρακαλώ παιδί μου, άλλαξε θέση, πήγαινε στο άλλο θρανίο» ένα ξερό «ΟΧΙ!». 

Άλλο περιστατικό: το ανεξέλεγκτο επιδεικτικό χασμουρητό με το ανάλογο τέντωμα προς τα πίσω. Ή ο υπολογισμός του υπολειπόμενου χρόνου, όχι διακριτικά, αλλά σε κανονική ένταση. Μετά από όλα αυτά δε, όταν επισημαίνεις την απρέπεια και την αγένεια που τα χαρακτηρίζουν, αντιλαμβάνεσαι ότι δε γίνεσαι κατανοητός, αφού εισπράττεις ως απάντηση ένα «Γιατί τι έκανα;». Κάτι άλλο που είναι συχνότατο είναι ότι οι μαθητές επιθυμούν να διαβάσουν τις εργασίες τους στην τάξη ώστε να εξαργυρωθεί ο κόπος τους, δε θέλουν όμως να ακούσουν τις εργασίες των άλλων μαθητών. Κάτι ανάλογο συμβαίνει και με τις διευκρινίσεις που δίνονται σε ένα διαγώνισμα. Την ίδια ερώτηση μπορεί να την υποβάλουν ο ένας μετά τον άλλον, διότι δεν έχουν μπει στον κόπο να ακούσουν αυτό που μόλις εξήγησες στον συμμαθητή τους. Η έλλειψη σεβασμού, βέβαια, διακρίνει συχνά και τις μεταξύ των μαθητών σχέσεις. Προσβλητικά, κοροϊδευτικά σχόλια για την εμφάνιση, για τις αδυναμίες, για τη διαφορετική ομάδα (!) ακούγονται επίσης. Όσον αφορά το λεξιλόγιο που χρησιμοποιείται στην αυλή, δίνεται πολλές φορές η εντύπωση ότι δεν υπάρχει διάκριση τόπου και συνθηκών. Είμαστε στην αυλή ενός σχολείου όχι ... στο γήπεδο!

Φυσικά, ο σεβασμός δεν επιβάλλεται και κυρίως είναι αμφίδρομος. Εννοείται ότι τα παιδιά επίσης δικαιούνται μιας αντιμετώπισης που δείχνει σεβασμό στην προσωπικότητά τους. Γι’ αυτό το τελευταίο γίνεται πολλή συζήτηση με μεγάλη ευαισθησία και προσοχή. Ας μην ξεχνάμε όμως ότι τα παιδιά δεν είναι μόνο αποδέκτες της όποιας αντιμετώπισης από τους δασκάλους – μεγάλους. Είναι και τα ίδια «δρώντα υποκείμενα» με βούληση.

Επομένως, είναι προς το συμφέρον όλων μας να μάθουμε να υπολογίζουμε ο ένας τον άλλον. Είναι μάθημα και παρακαταθήκη[4] για το μέλλον της κοινωνίας μας.

“Περί σεβασμού”,  Λητώ Δρακοπούλου, 2022

Πηγή Φωτογραφιών: https://pixabay.com/el/

Πίνακας: Uomo e Donna, Fernando Botero

---

[1] ξεπερασμένη, που ανήκει στο παρελθόν. Πηγή Ηλεκτρονικό Λεξικό της Kοινής Nεοελληνικής (Τριανταφυλλίδη).

[2] μεταφραστικό δάνειο από τη γερμανική λέξη einfühlung. Η ικανότητα κατανόησης της συμπεριφοράς και των κινήτρων ενός άλλου ατόμου, χωρίς όμως να υπάρξει πλήρης συναισθηματική ταύτιση μεταξύ των δύο ατόμων.

Ανακτήθηκε από το διαδίκτυο 

https://el.wiktionary.org/wiki/%CE%B5%CE%BD%CF%83%CF%85%CE%BD%CE%B1%CE%AF%CF%83%CE%B8%CE%B7%CF%83%CE%B7

[3] στενή επαφή προσώπων στον ίδιο χώρο και γενικότερα, επικοινωνία, συναναστροφή. Πηγή Ηλεκτρονικό Λεξικό της Kοινής Nεοελληνικής (Τριανταφυλλίδη).

[4] (μτφ.) αγαθό (πνευματικό, υλικό κτλ.), συνήθως  κληρονομημένο, που διατηρείται, φυλάγεται ως πολύτιμο, ιερό. (Ηθικοί) κανόνες, επιταγές που απαιτούν τήρηση, εφαρμογή. Πηγή Ηλεκτρονικό Λεξικό της Kοινής Nεοελληνικής (Τριανταφυλλίδη).